Yangiliklar, baxs va munozaralar

I. O�zbek adabiyoti kafedrasi mudiri, f.f.d. S.Mirzaeva rahbarligida kafedra katta o�qituvchisi M.Temirova �O�zbek va qirg�iz xalq maqollarini qiyosiy-tipologik o�rganish� mavzusida ilmiy tadqiqot olib bormoqda.

Tadqiqotning asosiy maqsadi o�zbek va qirg�iz xalq maqollarining mazmuniy (semantik) tahlili va tipologik bog�liqligini o�rganishdir. Shundan kelib chiqib, o�zbek va qirg�iz xalq maqollarini qiyosiy-tipologik o�rganish, maqollarda milliy-tarixiy koloritni aks etishini o�rganish, maqollarda zamon va makon omili tahlili, maqollar bazasini o�rganish, maqollarda milliy mentalitentning o�ziga xos jihatlari, badiiy tili, poetikasi va shaklini qiyosiy-tipologik o�rganish, ikki xalq folkloristikasi taraqqiyotida maqollar o�rni va uning aniq xulosalar yaratish ishlari olib borilmoqda.

II. Mashhura Sheralievaning �80-yillar o�zbek nasrida kinoya va kinoyaviylik� mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasiga annotasiya

Ilmiy rahbar: f.f.d. D.Quronov

Dissertatsiyada kinoya nazariyasining tadqiqotga aloqador eng muhim masalalari o�rganiladi. Jumladan, kinoya voqelikka komik munosabat turi sifatida, kinoyaning yumor va satira bilan o�zaro munosabati, pafos nazariyasida kinoya, modus nazariyasida kinoya kabi masalalarga e�tibor qaratiladi. 70-yillar oxiri 80-yillar boshlarida jamiyatimizda yuzaga kelgan ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarning o�ziga xosligi. Bu davr ziyolilari, shuningdek, yosh ijodkorlar dunyoqarashi va ijtimoiy kayfiyatlaridagi evrilishlar. Kinoya shaxsga xos ibtidoning namoyon bo�lishi sifatida. Ijtimoiy ideallar bilan bog�liq illyuziyalarning yemirilishi natijasida davr nasrida ikki xil tendensiyaning yuzaga kelganligi, ya�ni: 1) o�z ichki dunyosiga chekingan (O.Otaxon ijodi), tor doiradagi, milliy-maishiy muhitdagi faoliyat bilan chegaralangan (T.Murod ijodi, H.Sultonovning �Adash Karvon� asari) qahramon hayotini tasvirlash orqali ma�naviy-axloqiy qadriyatlarning qimmatini tasdiqlashga intilish; 2) o�zini ortiqcha, kichkina, keraksiz his qiladigan qahramonlar hayotini tasvirlash orqali ma�naviy-axloqiy qadriyatlar (�Lolazor� da, umuman, ijtimoiy-ma�naviy ideallar) ning mavjud ijtimoiy muhitdagi qimmatiga shubha bilan qarash tendensiyasi. M.Muhammad Do�st, A.A�zam va E.A�zamning ikkinchi tendensiyaga mansub asarlarida kinoyaviy munosabat kuchayganligi. M.Muhammad Do�st, A.A�zam, E.A�zam va X.Sultonovning ayrim hikoyalarida personaj nuqtai nazaridan chetlanish natijasida roviy nuqtai nazarining kinoyaviylashishi. Bu davr qissalarida qahramonning o�zlikni anglashi va jamiyatdagi o�z o�rnini qaytadan belgilash ehtiyojining aks ettirilishi. Qahramon xarakteri va shaxsiyati ikkiyoqlama munosabat - kinoya va dramatizm (ba�zan elegiyaviy dramatizm) ning ob�ekti sifatida (�Galatepaga qaytish�, �Iste�fo�, �Asqartog� tomonlarda�, �Javob� qissalari). Kinoya va patetika (�Galatepaga qaytish�). Kinoya va sarkazm (�Iste�fo�). Kinoyaviy ohang va kinoyaviy struktura haqida (N.Fray). Kinoyaviy asarda muallif nuqtai nazari, qahramon tipi, asosiy vaziyatlar va motivlar tizimi. Kinoyaviy asarning syujet-kompozitsion xususiyatlari (�Lolazor� romani). Kinoyaviy asarda rivoyaning ritmik-intonatsion va uslubiy xususiyatlari.